O profilaktyce chorób nowotworowych. Czy prawidłowa dieta ma Związek ze zmniejszoną zachorowalnością na Raka?

Autor artykułu: Alicja Zientara – Dietetyk kliniczny w Fundacji W Związku z Rakiem

Zachorowalność na nowotwory stale wzrasta wśród ludzi na całym świecie, także w Polsce. Są one najczęstszą przyczyną umieralności zaraz po chorobach układu krążenia. Według badań naukowych geneza nowotworu składa się z 3 etapów: inicjacji, promocji i progresji. Do jego powstania przyczyniają się głównie szkodliwe czynniki środowiskowe, z czego niewłaściwa dieta zwiększa ryzyko zgonu na raka w około 35%, palenie papierosów w 30%, a nadmierna masa ciała w 20%.

Najczęstszym objawem nowotworu jest pojawienie się nowej tkanki, czyli guza. Rozróżnia się łagodną formę nowotworu oraz złośliwą, potocznie nazywaną „Rakiem”. Nowotwór łagodny nie niszczy sąsiednich tkanek i zazwyczaj jest całkowicie uleczalny. Natomiast nowotwór złośliwy charakteryzuje się szybkim tempem wzrostu i rozrostem naczyń w swoim obrębie, przez co często daje przerzuty do innych narządów lub tkanek.

Profilaktyka chorób nowotworowych obejmuje prewencję pierwotną i wtórną. Na prewencję pierwotną składają się, m.in.: właściwe odżywianie oraz umiarkowana aktywność fizyczna. Natomiast prewencja wtórna to regularne wykonywanie badań diagnostycznych.

Za przeciwnowotworowe właściwości produktów omówionych w powyższym artykule odpowiadają głównie witaminy, minerały i związki biologicznie czynne, które w większości przypadków indukują apoptozę komórek nowotworowych, hamują ich proliferacją oraz angiogenezę sprzyjającą tworzeniu przerzutów do innych tkanek.     

Przed rozwojem raka chroni przede wszystkim odpowiednia dieta bogata w produkty roślinne, takie jak: warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, strączki, nasiona i orzechy, oleje roślinne, przyprawy ziołowe, herbata oraz kawa. Spośród chroniących przed nowotworzeniem produktów pochodzenia zwierzęcego wyróżnia się, m.in.: tłuste i pozbawione większości toksycznych związków ryby (takie jak: makrela, sardynka czy sardela), mleko oraz fermentowane przetwory mleczne. Wyjątek stanowi nowotwór prostaty, w którym dowiedziono szkodliwości nabiału bogatego w wapń. Jaja mają zarówno właściwości przeciw- jak i pronowotworowe.

Do używek i produktów sprzyjających nowotworzeniu należą natomiast: tytoń, alkohol, duże ilości cukru, soli, fluoryzowana i chlorowana woda oraz większość produktów pochodzenia zwierzęcego, zwłaszcza przetworzone, czerwone mięso, tłuszcze zwierzęce oraz zanieczyszczone związkami metali ciężkich oraz dioksynami ryby.      

Niezwykle ważne w prewencji chorób nowotworowych jest przestrzeganie zaleceń, takich jak: utrzymanie prawidłowej masy ciała, stosowanie zbilansowanej diety dostarczającej wszystkich niezbędnych składników pokarmowych – warto zasięgnąć indywidualnej porady dietetyka klinicznego, regularna aktywność fizyczna, prawidłowe przechowywanie żywności oraz stosowanie odpowiednich technik kulinarnych, pozwalających na zachowanie wartości odżywczej potraw, i w wyniku których nie powstają szkodliwe substancje.

Podsumowując, rola odpowiedniego żywienia w prewencji chorób nowotworowych jest kluczowa. Potwierdzają to powszechnie prowadzone badania statystyczne, które wskazują, że 30% nowotworów u dzieci jest determinowana genetycznie, natomiast w wieku dorosłym proporcje te ulegają zmianie i aż 95% wynika z przyczyn środowiskowych, czyli ogólnego stylu życia, w tym niewłaściwej diety.

Bibliografia:

1. Jarosz M.: Nowotwory złośliwe. Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania? PZWL Warszawa 2015
2. Ferlay J., Soerjomataram I., Ervik M. i wsp.: GLOBOCAN 2012 v1.1, Cancer Incidence and Mortality Worldwide: IARC CancerBase No. 11. (dok. elektr.) http://globocan.iarc.fr
3. Didkowska J., Wojciechowska U.: Krajowy Rejestr Nowotworów. Epidemiologia. (dok. elektr.) http://onkologia.org.pl
4. Schrijvers D., Senn H., Mellstedt H. i wsp.: Podręcznik profilaktyki chorób nowotworowych. MediPage Warszawa 2009
5. Bode A, Dong Z.: Cancer prevention research – then and now. Nat Rev Cancer 2009, 9, 508-516
6. Rogulska A.: Dieta kontra rak. PZWL Warszawa 2016
7. Konopka P.: Rak, układ odpornościowy a odżywianie. MedPharm Wrocław 2009
8. Dr Flemmer A.: Walcz z rakiem. Naturalne metody leczenia i przeciwdziałania nowotworom. Esprit Kraków 2014
9. Jarosz M., Sajór I.: Żywienie chorych z nowotworami. PZWL Warszawa 2016